انواع، عوامل و راه‌های درمان پرخاشگری در کودکان (بخش دوم)

 پرخاشگری والدین در خانواده، مانند یک بیماری واگیردار، به فرزندان سرایت می­ کند.
 

چکیده :  روانشناسان، پرخاشگری را رفتاری می ­دانند که موجب آسیب عمدی به دیگران شود یا بالقوه بتواند به دیگران آسیب بزند؛ این آسیب ممکن است روانی یا فیزیکی باشد. در بخش اول این مقاله به بررسی انواع پرخاشگری در کودکان و برخی از عوامل ایجادکننده آن پرداختیم. در ادامه با سایر عوامل ایجاد و راهکارهای درمانی آن در کودکان آشنا می­ شویم.

تعداد کلمات 951 /  تخمین زمان مطالعه 5 دقیقه

6. دریغ کردن محبت و نادیده گرفتن فرزند و ناراحتی او: این عامل نیز در پرخاشگری کودک نقش مؤثری دارد، در این صورت باید با مهر و عاطفه، محبت خود را بارها و بارها ابراز کنید و هنگام ناراحتی و مشکل به او توجه نشان دهید، ضمن این که تشخیص عواطفی مثل یأس، حسادت، عصبانیت، غم و... برای کودک سخت است؛ به همین جهت دچار ترس و سردرگمی می‌شود. در این موارد، احساس کودک را تأیید کنید تا افکار خود را بیان کند، احساساتش را بشناسد و تفاوت بین خشمی که قابل قبول است و رفتار پرخاشگرانه‌ای که باید کنترل شود، دریابد؛ مثلاً بگویید: «چون دوچرخه‌ات خراب شده تو عصبانی هستی»، سپس برای برخورد صحیح با آن، راه‌حل پیشنهاد کنید. حتی اگر کودک احساس خود را تشخیص دهد، باز کنترل آن باید به کمک شما باشد؛ مثلاً اگر به علت پیدا نکردن اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش در اتاقی که به دست او به هم ریخته شده، عصبانی است و اشیا را پرتاب می‌کند می‌توانید به او بگویید: «من می‌دانم به خاطر این‌که اسباب‌بازی‌ات را گم کرده‌ای خیلی ناراحتی، ولی نباید وسایل را پرتاب کنی، بلکه می‌توانی با مشت به بالش بکوبی» سپس مشکل او را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم کنید و بگویید: «برای پیدا کردنش باید اتاق تمییز باشد؛ می‌توانی اول ماشین، بعد وسایل ساختمان‌سازی، بعد پازل را جمع کنی».[1]

7. برنامه‌های تلویزیونی و فیلم‌هایی با ماهیت خشونت‌آمیز: طبق پژوهش‌ها، هر چه طفل برنامه‌هایی با محتوای خشونت­ آمیز ببیند، به احتمال بیشتری، برای حل کردن مشکلات به خشونت متوسل می‌شود. در واقع تماشای برنامه­ های خشن، موجب از بین رفتن لطافت کودکانه، تقلید نمایشی از صحنه­ های خشن و از بین رفتن قبح خشونت در وی می ­شود.
تماشای مکرر این گونه برنامه‌ها نه تنها برای سلامت کودک مضرّ است، بلکه او را در برابر درد و رنج دیگران بی‌تفاوت ساخته، قبح استفاده از خشم و عصبانیت در زندگی را برایش از بین برده و آن را طبیعی جلوه می‌دهد.[2] زیرا کودک تا حدود هفت سالگی کاملاً نمی‌فهمد که شخصیت‌های خیالی همان نقش‌ها را در زندگی واقعی ندارند. این بدفهمی‌ها، تمایل او را، به پذیرفتن بی‌چون و چرا و تقلید آنچه در تلویزیون می‌بیند افزایش می‌دهد.[3] وقتی کودک بزن بزن­ها را در فیلم­ ها دیده و آن را در بازی ­هایش اجرا می­ کند باید منتظر عواقب آنی و تدریجی آن بود.
 شما باید در هنگام تماشای فیلم، بهترین روش برخورد قهرمان فیلم با مشکلات را آموزش دهید و او را به گونه‌ای تربیت کنید که در مورد برنامه‌های خشن، دیدی انتقادی داشته باشد و اگر فیلم، دارای صحنه‌های خشونت‌آمیز بود، حتی اگر با مقاومت فرزند مواجه شدید کانال را عوض کنید. شاید نتوانید برای همیشه او را از این گونه برنامه دور نگه دارید؛ اما می‌توانید رویارویی او با خشونت را به حداقل برسانید.

8. خشونت والدین: در نظریه یادگیری اجتماعی نقش تقلید از رفتار دیگران به عنوان علت پرخاشگری مورد تأکید قرار می‌گیرد. هم در آزمایش‌های آزمایشگاهی و هم در زندگی روزانه، افرادی که دیگران را در حال عمل پرخاشگرانه مشاهده کرده‌اند، آمادگی آن را دارند که در موقعیت مشابه همان کار را انجام دهند. در واقع پرخاشگری مانند یک بیماری واگیردار است. عصبانیت والدین خشم کودکان را دامن می­زند؛ بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که بیشتر کودکان پرخاشگر والدین خشن و متخاصمی داشته‌اند، یعنی نه تنها کودک آن‌ها از محبت لازم برخوردار نبوده است، بلکه از الگوی پرخاشگری موجود در خانواده نیز تأثیر پذیرفته بود. بنابراین چنانچه کودک مشاهده کند، شما در هنگام عصبانیت به جای پرخاش، سعی به حفظ آرامش نموده و مشکلات خود را با گفت‌وگو حل می‌کنید، این شیوه را به خوبی می‌آموزد و هنگام ناراحتی و خشم، به تقلید از شما، برخورد منطقی خواهد داشت.

9. خستگی و بیماری: این دو عامل نیز از عوامل ابراز عصبانیت از جانب کودک محسوب می‌شود؛ توجه به آن‌ها از جانب شما، آرامش روحی و جسمی فرزندتان را در پی خواهد داشت.

10. بی­تفاوتی والدین به رفتارهای نادرست کودک: وقتی کودک به خاطر عصبانیت با پدر و مادرش بی­ادبانه رفتار می­ کند، والدین باید فورا از او بخواهند تا از تکرار این عمل خودداری کند. در عین حال باید برای کودک روشن ساخت که احساس عصبانیت او نسبت به والدین طبیعی است، اما او حق ندارد اینچنین خصمانه رفتار کند. فاصله­ گذاری میان این دو حالت باعث می­شود که کودک خشم خود را فرونشاند و از احساس ندامت خویش پیشگیری کند.
کلام آخر آن که، تربیت ناصحیح والدین، منجر به نیاموختن راه و روش صحیح زندگی توسط کودک شده که در نتیجه به سبب آشنا نبودن به اصول، آرامش لازم را نداشته پرخاشگری می‌کند. لازم است برای فرزند، مجموعه‌ای از قوانین ثابت را تعیین کرده، نتایج حاصل از سرپیچی از آن‌ها را به طور واضح برایش توضیح دهید و با نمایش الگوهای مثبت، صحبت دربارۀ خوبی و بدی، راهنمایی برای به کارگیری کلمات مناسب هنگام خشم و ارائه مثال از افرادی که هنگام عصبانیت بهترین عملکرد را دارند، پرهیز از خشونت را آموزش دهید. با به کارگیری موارد بیان شده می‌توانید از پرخاشگری کودک بکاهید و زمینه را برای آرامش او جهت یادگیری اصول اخلاقی و دینی فراهم کنید.


نویسنده: خانم حدیثه اسفندیار

منابع:
1. ولدی عباسی، محسن، من دیگر ما، انتشارات جامعه الزهرا، چاپ سوم، قم،
2. آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.
3. اسپارک، بنیامین (1377)، تغذیه و تربیت کودک، ترجمه مصطفی مدنی، انتشارات زوار، تهران.

 پی نوشت : 
 [1] . مارتی وایت، کلیدهای رفتار با کودک پنج ساله، ترجمۀ اکرم اکرمی، ص 27.
[2] . همان، ص 86 ـ 87.
[3] . برک لورا، روانشناسی رشد، ترجمه یحیی سید محمدی، ص 373.